Kiedy do piękna przyrody doliny rzeki Tyśmienicy dodamy perły polskiej architektury oraz liczne pamiątki z czasów znakomitości dawnej Rzeczypospolitej i wyśmienitą kuchnię wraz z niezwykłą gościnnością mieszkańców, to niewątpliwie powstanie przepis na wypoczynek idealny, którego koniecznie należy spróbować.
W samym sercu powiatu radzyńskiego znajduje się miasto Radzyń Podlaski. Ta pełna uroku miejscowość, położona nad rzeką Białką, w okresie jagiellońskim znajdowała się na skrzyżowaniu dwóch istotnych szlaków komunikacyjnych: z Podola i Rusi na Mazowsze oraz Szlaku Jagiellońskiego, który łączył Wilno z Krakowem. Także współcześnie w Radzyniu krzyżują się dwa ważne szlaki komunikacyjne: drogi krajowe nr 19 i 63.
Z wizytą w polskiej stolicy serów szlachetnych
Chlubą miasta jest niewątpliwie słynny XVIII-wieczny pałac Potockich, który uchodzi za jedną z najpiękniejszych rokokowych rezydencji w Europie. Zachowana do dzisiaj bryła pałacu, zaprojektowana przez Jakuba Fontanę, składa się z głównego korpusu oraz dwóch równoległych skrzydeł z bramami. Na szczególną uwagę zasługują wyjątkowe, oryginalne rzeźby Jana Chryzostoma Redlera, którymi ozdobione zostały pałac i oranżeria, zachowane do dzisiaj praktycznie w całości. Ten wybitny artysta współpracował m.in. z rodziną Czartoryskich, a jego rzeźby zdobią takie obiekty, jak pałac w Puławach czy Białymstoku. Nie dziwi zatem fakt, że radzyńska rezydencja jest zaliczana do grona dziesięciu najświetniejszych tego typu założeń w Europie, do którego należą także Wersal czy drezdeński Zwinger. W znajdującym się za głównym korpusem pałacu parku można podziwiać pozostałości po dawnym barokowym ogrodzie, z aleją i wodnym kanałem, oraz 30-metrowym pomnikiem przyrody – modrzewiem europejskim, zasadzonym ponad 300 lat temu. Podczas zwiedzania zespołu pałacowego warto zajrzeć do oranżerii, gdzie od 1996 r. działa galeria sztuki o tej samej nazwie.
Będąc w Radzyniu, warto zobaczyć także pałacyk Gubernia, znajdujący się przy ulicy Stanisława Sitkowskiego, oraz późnobarokowy kościół pw. Świętej Trójcy, z pięknymi obrazami Józefa Ruchbindera.
Radzyń Podlaski to także kulturalne centrum regionu, tętniące życiem przez cały rok. Odbywają się tutaj liczne imprezy, z których najsłynniejszą są Dni Karola Lipińskiego – ku pamięci tego wybitnego kompozytora i wirtuoza skrzypiec, urodzonego w Radzyniu Podlaskim. Impreza jest poświęcona muzyce jazzowej i klasycznej. To wspaniała, niepowtarzalna okazja, by usłyszeć światowej sławy artystów. W ostatni weekend sierpnia możemy wziąć udział w Ogólnopolskich Spotkaniach z Piosenką Autorską Oranżeria, a w dobry humor na pewno wprowadzi nas Ogólnopolski Konkurs Satyryczny Biały Miś. Warto też wpaść na Ramole – przegląd starych filmów, by z sentymentem powspominać kultowe produkcje, czy Ro(c)kowisko dla fanów gitarowych riffów w każdym wieku. Amatorom fotografii na pewno przypadnie do gustu całodniowa impreza Wielkie Radzyńskie Fotografowanie, organizowana przez Radzyński Klub Fotograficzny Klatka.
Nieliczni wiedzą, że Radzyń Podlaski to także polska stolica serów szlachetnych. W tutejszej spółdzielni mleczarskiej powstają takie rarytasy, jak: gouda z czosnkiem niedźwiedzim, imbirem, kozieradką czy aromatyczną czarnuszką oraz apetyczne sery długodojrzewające, wytwarzane metodami tradycyjnymi.
Wysokie progi
Wielbicielom ciekawej, zabytkowej architektury na pewno przypadną do gustu dwory i dworki radzyńskiego powiatu. Dziesięć minut drogi z Radzynia Podlaskiego w kierunku północno-zachodnim znajduje się miejscowość Żabików, będąca niegdyś częścią XVI-wiecznych dóbr Bartłomieja Kazanowskiego. W tamtejszym dworze – pierwotnie był przykładem architektury wczesnobarokowej – obecnie mieści się szkoła podstawowa.
Warto odwiedzić także Branicę Radzyńską, gdzie natkniemy się na zespół pałacowy z II poł. XVIII w., otoczony pięknym parkiem krajobrazowym. Ciekawą historią może poszczycić się pałacyk w Białce. W czasie II wojny światowej obiekt służył za kwaterę niemieckich lotników, a potem Rosjan. Po wojnie, do 1949 r. w pałacu działał sierociniec, którego prowadzeniem zajmowały się siostry miłosierdzia, a następnie dom dziecka. Otoczony 18-hektarowym parkiem jednopiętrowy pałac w stylu klasycystycznym znajduje się obecnie w rękach prywatnych.
Kolejny interesujący pałac spotkamy w Borkach. Jest to neoklasycystyczna rezydencja z początku XIX w., położona nad rzeką Bystrzycą, pośród malowniczych stawów, i otoczona kompleksem lasów iglastych. W parku zachowało się kilka ciekawych okazów drzew, a obecny właściciel planuje adaptację obiektu do celów hotelowo-gastronomicznych.
Imponujący przykład pałacowej architektury znajdziemy w Czemiernikach. Wzniesiony w latach 1615–1622 – z polecenia płockiego biskupa Henryka Firleja przez Andrea Palladia – pałac wraz z parkiem stanowi przykład starowłoskiego „palazzo in fortezza” – pałacu z cechami obronnymi. O sile obronnej pałacu, otoczonego pasem fortyfikacji, fosą i stawami, świadczy fakt, że w czasie pamiętnego potopu Szwedom nie udało się go zdobyć. Warto wspomnieć, że w pałacu przez kilka miesięcy przebywał Zygmunt III Waza wraz z żoną Konstancją, córką i częścią swojego dworu. Król schronił się tutaj przed szalejącą wówczas w Krakowie zarazą.
Znajdujący się w Przegalinach Dużych pałac, wzniesiony przez Władysława Szaniawskiego, jest otoczony krajobrazowym parkiem. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że właściciel – inżynier z wykształcenia, a astronom z pasji – wybudował w 1911 r. na terenie swojego majątku obserwatorium astronomiczne – jedno z największych w ówczesnej Europie. W specjalnej kopule pałacu znajdował się 9-calowy teleskop. Pałac co prawda spłonął w 1943 r., ale 16 lat później udało się go odbudować.
Warto odwiedzić także pałac w Suchowoli, z cennym starodrzewem w XIX-wiecznym parku, drewniany dworek w Sobolach z początku XX w. oraz dwór w Woli Osowińskiej. Interesujący dworek znajduje się także w Bełczącu, a szukającym natchnienia poetom na pewno spodoba się fakt, że stamtąd pochodzi Marianna Bocian – słynna poetka, związana z ruchem poezji konkretnej, której ducha czuć tutaj do dzisiaj.
Cały artykuł przeczytasz w najnowszym wydaniu Krainy Bugu.
